Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Derya Yanık, bakanlığının 2023 bütçesinin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komitesinde milletvekillerinin sorularını yanıtladı.
“TÜM TEDAVİLERİ KARŞILAYAN BİR TOPLUMSAL GÜVENLİK SİSTEMİ VAR”
Bakan Yanık burada yaptığı konuşmasında, SMA ile alakalı önemli his sömürüsünün olduğunu lisana getirerek, “Ailelerin çocukları üzerinden hassasiyetlerini bir deneysel alana çekmeye çalışan yapı var. Türkiye’de en ağır ve değerli hastalıklarda bile onaylanmış tüm tedavileri karşılayan bir toplumsal güvenlik sistemi var. Ne kadar değerli olursa olsun karşılayan bir toplumsal güvenlik sistemi var. SMA ile alakalıda dünyada onaylanmış ve kabul edilmiş teknikleri karşılayan bir toplumsal güvenlik sistemi var. Lakin siz insanların çocuklarını kobay kullanacak hem de dünyanın araştırma parasını üstüne alacak sistemi onaylamamızı ve bunu desteklememizi istiyorsunuz. Bunu millete lütfen yapmayın. Bunu güzelleştirebilmek için her türlü umuda sarılan aileler var. Ben bunu yakından yaşadım. En ufak bir umuda koşuyorsunuz. Lütfen bunları yapmayın. Türkiye’de anne bebek sıhhati ile alakalı 2002 ile kıyasladığımızda, vekillerimiz kızıyor ancak 2002 ile kıyaslamak zorundayız. Zira AK Partiye iktidarı devrettikleri devir 2002. Münasebetiyle onların yaptığı ve bizim yaptığımız diye kıyaslamak en doğal formüldür. Canlı doğan her bin bebekten bir yaşına kadar mevt oranı 2002’de binde 31,5 iken bu sayı bugün binde 9.1’e düşmüştür. Bu bizim için kâfi mi? Hayır. Lakin bu farka da bakalım” sözlerini kullandı.
“EK DERS FİYATI KARŞILIĞI ÇALIŞMAK BİR İSTİHDAM BİÇİMİ DEĞİLDİR”
Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığında çalışan çalışanların özlük haklarının olmadığı argümanlarına karşılık veren Bakan Yanık, “’Gençlik ve Spor Bakanlığında, diyanette kaideler daha yeterliyken sizin bakanlığınızda kurallar iyileştirilmedi’ diye bir yorum geldi. Bir kez bu tez yanlış. Buralarda kaideler güzelleştirildi gerçek ancak bizim bakanlığımızdaki koşullara yakınlaştırmak için yapıldı. Ben size fiyatları söyleyeyim. Milli Eğitim Bakanlığı ve Gençlik ve Spor Bakanlığında 36 saat, Diyanet İşleri Başkanlığında 35 saat ek ders fiyatı karşılığı veriliyor. Biz bunu haftada 39 saat olarak belirledik. Bu çerçevede haftada 39 saat ayda 158 saat çalışma karşılığı 6 bin 264 lira 96 kuruş net ödememiz var. Bir öbür konu düzeltmem lazım. Bakanlığımızda 5 bin değil halihazırda 2822 kişi misyon yapıyor. Ek ders fiyatı karşılığında çalışan arkadaşlarımızla iliği şu açıklamayı yapmam lazım; Pek çok kere arkadaşlarımız bu sıkıntıyı gündeme getirdiler. Kendilerine açıkça söyledim. Ek ders fiyatı karşılığı çalışmak bir istihdam biçimi değildir. Bunu arkadaşlarımızda pek düzgün biliyorlar. Hakikaten ek ders fiyatı karşılığı başlayıp şayet KPSS ile giden yahut eğitim ve evlilik sebebi ile ayrılan bir sürü arkadaşımız var. Ek ders fiyatı karşılığı çalışmayı bir istihdam sebebine dönüştürdüğümüzde bu sefer öbür süreçleri tamamlayarak devam eden arkadaşlarımıza haksızlık olacak. Çalışma arkadaşlarımızın başımızın üstünde yeri var. Onların kurallarını uygunlaştırmak, çalışma şartlarını düzenlemek, bütün altyapı çalışmalarını aralıksız devam ettiriyoruz. Meslek içi eğitimden teknik ekipman dayanağına kadar. Pek çok çalışmayı 1 yıl içerisinde hayata geçirdik fakat tekrar de birebir şeyi söylüyorum ek ders fiyatı karşılığı çalışmak bir istihdam biçimi değildir” tabirlerine yer verdi.
“BAKANLIĞIMIZDA DOKTORA YAPMIŞ ARKADAŞLARIMIZ KENDİ ALANLARI İLE İLGİLİ MESLEKLERDE YA DA İDARİ VAZİFELERDE ÇALIŞABİLİYORLAR”
Doktora yapan çalışanların vazifede yükselmesi ile ilgili bakanlıkta sorun yaşandığı argümanlarını pahalandıran Bakan Yanık, “Bakanlığımızda öğretmen, sosyal çalışmacı, sosyolog, mimar, müfettiş, daire başkanı gibi alanlarda doktora yapmış toplam 38 arkadaşımız var. Bakanlığımızda doktora yapmış arkadaşlarımız kendi alanları ile ilgili mesleklerde ya da idari vazifelerde çalışabiliyorlar. Misyonda Yükselme ve Unvan Değişikliği yönetmeliği çerçevesinde işçiden doktora öğretimini bitirmiş olanlardan talep eden ve koşullara uyanların atamaları imtihansız olarak yapılabilmektedir. Bu kapsamda da son periyotta kendi alanında doktora yapan bir şef arkadaşımız, bir fizyoterapist bir de hemşire arkadaşımızın atanmaları yapılmış. Demek ki öteki atanmayanlarla ilgili yordamla ilgili bir sorun var” diye konuştu.
“ÜÇ ÇOCUK FOBİSİNİN MUHALEFET MİLLETVEKİLİ ARKADAŞLARIMIZDA BU KADAR TRAVMATİK BİR TESİR OLUŞTURDUĞUNU BİLMİYORDUM”
Bakan Yanık, eşi vefat etmiş bayanlara, toplumsal konut projesinde neden 3 çocuk sahibi olma koşulunun getirildiği sorusuna ait şu yanıtı verdi:
“Çok temel bir şey var. Toplumsal yardım mantığı şudur: En dezavantajlı kümeden başlarsınız. Sonra yavaş yavaş yavaş desteklediğiniz kümeleri ortadan çıkarıp daha az dezavantajlı ya da nispeten daha kaideleri uygun olanlara gerçek yürürsünüz. Bu işin temel mantığı budur. 18 yaş altı çocukları olup yani bakım ve nezaret sorumluluğu annede olan ve toplumsal yardım ihtiyaçlısı bir bayan olmak demek. Türkçesi bunun, ‘çoluk çocuk ortada kalmış olmak’ demek. Evvel üç ve üzerini desteklersiniz. Bir sene sonra iki çocuk ve üzerini desteklersiniz. Bir sene sonra bir çocukluyu. Bir sene sonra da çocuğu olmayan lakin takviyeye gereksinimi olan yahut toplumsal muhafaza sistemi olmayan bayanları desteklersiniz yahut erkekleri desteklersiniz. İlla bayanlar olması gerekmiyor. Bizim toplumsal yardım kalemlerimizin tematik başlıkları var. Tematik toplumsal yardım dediğiniz küme grup o alanda muhtaçlığı olanların desteklenmesi demektir. Birtakım tematik başlıklar var. 18 yaş altı en az üç çocuğu olan bayanlar, toplumsal yardım faydalanıcısı olma kaidesini sağlayamayan bayanlar, en azından barınma dayanağına çok gereksinimi olanlar demektir. Bunu sağladığımızda yarın iki çocuğu, sonra bir çocuğu sonra hiç çocuğu olmayan üzere kümeleri destekleyeceğiz. Üç çocuk fobisinin muhalefet milletvekili arkadaşlarımızda bu kadar travmatik bir tesir oluşturduğunu bilmiyordum. Bu açıklamaya gereksinim olmayacak kadar, son derece açık, şeffaf, anlaşılabilir ve makul bir çalışma. Bu vesileyle ne düşünerek ve nasıl hareket ederek yaptığımızı sizlerle paylaşmak istiyorum. En dezavantajlı kümeden başlayabilelim diye.”
“SOSYAL YARDIM GEREKSİNİMİ OLANLARA DEVLET OLARAK DESTEKLEME GÜCÜNÜZ VARSA BUNUN TOPLUMSAL REFAHIN ARTMASI İLE AÇIKLARSINIZ”
HDP Milletvekili Garo Paylan’ın yönelttiği “Bu kadar toplumsal yardım yapmakla övünüyorsunuz, bu övünülecek bir şey değil. Aksine utanmanız gerekir. Toplumsal yardım artıyorsa yoksulluk artıyordur” sorusuna ait Bakan Yanık, “Hayır. Tam karşıtı. Dünyanın bütün gelişmiş ülkelerinde de bu böyledir. Toplumsal yardım hak temellidir. Gelişmiş ülkelerde mesela Almanya’da doğar doğmaz hesabınıza şu kadar para yatırıldı diye daima anlatılır. O vakit dünyanın en yoksul ülkesi olması lazım Almanya’nın. En yoksul ülke olması lazım. Neden doğar doğmaz çoluğun çocuğun hesabına para yatırıyoruz? Hak temelli olduğu için işte. Bir yerde toplumsal yardımın ve toplumsal hizmetin hak temelli olabilmesi için orada ortalamanın üzerinde bir refah seviyesinden bahsetmeniz lazım. Toplumsal yardım muhtaçlığı olanlara devlet olarak destekleme gücünüz varsa bunun toplumsal refahın artması ile açıklarsınız. Münasebetiyle bizim dört başlıktan elli başlığa çıkarmamızın manası da budur. İnsanların devletin takviyesine gereksinimi oldukları rastgele bir noktada yanlarında olmak. O yüzden çalışmalarımızı çok önemli ve ayrıntılı bir biçimde yapıyoruz. Asla popülist çalışmalar değil. Şu anda önemli manada bir bilgi ambarı oluşturuyoruz. 28 kurum ve kuruluşla direkt entegrasyonumuz var. Buralardaki dataları sağlıklı bir biçimde kullanarak müracaat eden kişinin sahiden toplumsal yardıma muhtaçlığı var mı yok mu durumunu çok hoş tespit ediyoruz. Bu birinci adım. İkinci adım ise toplumsal yardımlaşma dayanışma vakıflarımız gerekli görürseler yapıyorlar” sözlerini kullandı.
“SOSYAL YARDIM VAKIFLARININ TEHDİT SAVURDUĞU İDDİALARI) BANA İSİM GETİRİN, PEŞİNE BİRLİKTE DÜŞELİM”
Sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarının toplumsal yardım alanları zorladığını, toplumsal yardımın kesilmesi ile tehdit ediyor argümanlarına ait, “Bu çok şanssız bir itham. Geçen sene de bu itham geldi. Açıkça şu çağrıyı yaptım, tekrar yapıyorum. Çok açık bir biçimde dedim ki ‘Bana isim getirin.’ Peşine düşelim birlikte. Çok net bir biçimde yapılan sistematik bir süreç var. Bütünleşik toplumsal yardım sistemimiz bu manada çok şeffaf ve çok açıklanabilir bir sistem. Bunun altını çiziyorum bilhassa. Bu manada da toplumsal yardım takviyelerimizi artırarak devam ettireceğiz. Zira bizim temel hareket noktamız şu: Biz bu milletin ürettiği refahı, bu milletin daha az refaha ulaşan kısımlarına dağıtacağız. Bundan daha doğal, bundan daha toplumsal bundan daha adil bir tavır olabilir mi?” diye konuştu.
“25 YIL EVVEL İLACI İÇİN BELEDİYELERİN KAPISINDA ELİNDE REÇETEYLE BEKLEYEN BİR MİLLET VARDI. O VAKİT DA VARDI DEVLET FAKAT O DEVLET YAPMIYORDU BU DEVLET ARTIK YAPIYOR”
Sosyal yardımların sırf AK Parti’nin gücüyle yapılmadığı savunularak, Türk milletinin vergileri ile toplumsal yardım yapıldığının söz edilmesi üzerine Bakan Yanık, “Hayır AK Parti cebinden yapmıyor. Bunu herkes biliyor. Devlet yapıyor. Evet, devlet yapıyor. Evet, hükümet yapıyor. Nasıl yaptığını anlatayım size: Bu devlet 20 sene evvel de vardı, 25 sene evvel de vardı. 25 sene evvel toplumsal güvenlik sistemi batak, SSK hastanelerinin kapılarında günlerce sıra bekleyen, taş betonun üzerinde yatıp, tedavi olmayı bekleyen, ilacı için belediyelerin kapısında elinde reçeteyle bekleyen bir millet vardı. O vakit da vardı devlet. Ancak o devlet yapmıyordu ancak artık yapıyor. Nasıl yapıyor? İçindeki siyasi iradeyle yapıyor. O siyasi irade de AK Parti hükümetidir. Beğenseniz de böyledir, beğenmeseniz de böyledir. Bütün bu hizmetleri yapan irade AK Parti iradesidir. Hepimiz vergileri bundan 20 yıl evvel de toplanıyordu. Münasebetiyle AK Parti’nin bu manadaki millete olan hizmet silsilesini yadırgamayacaksınız, teşekkür edeceksiniz” dedi.
“2002 YILINDA MİNİMUM FİYAT ALANLARI BUGÜNE NAZARAN DEĞERLENDİRDİĞİMİZDE HEPSİ TOPLUMSAL YARDIMA MUHTAÇ VATANDAŞLARDI”
Yanık, “Derin yoksulluğun giderek arttığı, yoksulluğun bitirilmek istenmediği, yalnızca yönetildiği” itirazlarına ait, şu tabirleri kullandı:
“Ben size somut bilgilerle karşılık vereceğim. 2002 yılında dört farklı yardım toplumsal yardımını 2022’de elliye yükselttik dedik. Birtakım milletvekillerimiz, ‘2002’de bir milyondu artık altı milyon oldu’ üzere. Bu dört milyondu bizim açıkladığımız tabirle. 2002’den yola çıkarak söyleyeceğim. Bir milyon hane yardım alırken geriye kalan yardıma erişemeyen, devletin ulaşamadığı haneler. Minimum fiyat üzerinden gidelim. 2002’de minimum fiyat dolar bazında bugünkü minimum fiyatın yaklaşık üçte biri. Buradan yola çıktığımızda 2002 yılında taban fiyat alanları bugüne nazaran değerlendirdiğimizde hepsi toplumsal yardıma muhtaç vatandaşlardı. 2002’deki taban ücretlilerin tamamı bugün bizim ölçülerimize nazaran toplumsal yardım ihtiyaçlısıydı. Bir milyon hane diyorsunuz. Şu anda o günkü kura nazaran üç katı olduğu halde taban fiyat biz destekliyoruz. Şu günkü taban fiyatın üçte biri olduğunu düşünün. O vakit ne kadar toplumsal yardım ihtiyaçlısı, derin fakir olacaktı? Somut matematikten bahsediyorum. Somut ve hakikaten bahsediyorum. 2002 yılında yeşil kartlılar, işsizler, yardım alanlar, taban ücretlilerin hepsi yani toplumun yüzde 46’sı bu ölçüme nazaran muhtaç beşerler. Ayrıyeten muhtaç ölçüsündeki faydalandığımız taban fiyattaki olumlu gelişmelerle toplumsal yardım kapsamını da genişlettik. Haliyle toplumsal yardım yararlanıcı sayısı artışı yoksulluğun artması değil, daha fazla vatandaşımıza daha fazla yardım çeşidi ile dayanak olunması manasına gelir. Bu da toplumsal devlet tabiridir. Bu kadar net. Öbür taraftan dünya bankası bilgilerine nazaran 2002 yılında mutlak yoksulluk içinde yaşayan kişi sayısı ülkemizde nüfusa oranı 38.8 olan bu oran 2019’da 12.6’ya düştü. TÜİK tarafından yayımlanan gelir ve hayat şartı araştırmasına nazaran 2006-2021 yılları ortasında muadil hane halkı kullanabilir fert gelirinin yüzde 50’si ve yüzde 60’ı dikkate alınarak belirlenen yoksulluk hudutlarına nazaran Rölâtif Yoksulluk oranında düzgünleşme hali kelam konusu. Gerçekten 2006 yılında yüzde 20.6 olan Nispî Yoksulluk Oranı 2021 yılında yüzde 14.4’e gerilemiştir. Dünya Bankası, Birlemiş Milletler, TÜİK datalarını dikkate almayan arkadaşlarımıza diğer hangi matematiksel metotlarla, hangi datalarla ikna edeceğimizi ben sahiden bilmiyorum.”
“20 SENE EVVEL SİZ GİDİP ‘KİMSENİN GEREKSİNİMİ VAR MI YOK MU?’ DİYE SORMUYORDUNUZ. O YÜZDEN KİMSE YOKTU. 1 MİLYON HANEYİ HALA KONUŞUYORSUNUZ”
AK Parti iktidarından evvel yetkililerin fakir vatandaşları bulmak için uğraşmadığını söz eden Bakan Yanık, “2021 yılında yaşanan global salgınla dönemsel gereksinim sahibi vatandaşlara ulaşmamızla 5.9 milyon hanemize yardım sağladık. Lakin bu sayıyı Süreksiz Yoksulluk Diski’ne sağladığımız tertipli toplumsal yardımlarla karıştırıyor arkadaşlarımız yahut karıştırmak istiyorlar. Bir sefer daha altını çizmek istiyorum. Bizim toplumsal yardım ihtiyaçlısı vatandaşlarımızın yüzde 82’si istihdama katılamayacak küme. Engelliler, yaşlılar ve çocuklar. Hasebiyle bunların zati kesinlikle desteklenmesi lazım. Hani vekillerimiz diyor ya ‘Onları niçin hane bazlı değerlendiriyorsunuz onlar bireydir birey olarak desteklememiz lazım.’ O denli desteklediğimizde bu sayı düzgünce artacak. Bizim toplumsal devlet olarak desteklediğimiz kümeler. Yoksulluk artması ile alakalı bir durum yok. Bizim toplumsal devlet olarak arayıp bulmamızla alakalı durum var. 20 sene evvel siz gidip ‘kimsenin gereksinimi var mı yok mu?’ diye sormuyordunuz. O yüzden kimse yoktu. 1 milyon haneyi hala konuşuyorsunuz. Ancak biz 20 yıldır kapı kapı dolaşıyoruz. Kimin toplumsal yardıma gereksinimi var diye tanımlıyoruz. O yüzden de akam artıyor. Tabi ki artacak zira biz toplumsal devlet refleksi gösteriyoruz” diye konuştu.
TBMM Plan ve Bütçe Kurulunda, daha sonra Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile bağlı ve ilgili kurumlarının 2023 yılı bütçeleri kabul edildi.